To refleksyjna opowieść oparta na losach Władysława Szepelaka, poety, partyzanta, więźnia "Palace". - Władysław Szepelak, który przeżył pobyt w obozach koncentracyjnych Auschwitz i Mauthausen to niezwykle skromny człowiek i wielki patriota - mówi reżyser Dariusz Walusiak. - Za własne pieniądze stawia pomniki i funduje tablice upamiętniające swego dawnego dowódcę i kolegów z oddziału partyzanckiego.

Władysław Szepelak miał 15 lat, gdy wybuchła wojna. W okresie hitlerowskiej okupacji, gdy tylko nadarzyła się taka okazja, wraz z ojcem wstąpił do Związku Walki Zbrojnej (oddział kpt. Wojciecha Bolesława Duszy „Szaroty”, który m.in. zwalczał góralską kolaborację), przybierając pseudonim „Mały”. We wrześniu 1943 r. Gestapo otoczyło dom Szepelaków w Bielance. Zginął ojciec, babcia i jeden z partyzantów, Władysław zaś wraz z matką i stryjem zostali aresztowani i osadzeni w więzieniu w Czarnym Dunajcu, później w zakopiańskim „Palace” i na Montelupich w Krakowie, by stamtąd trafić do KL Auschwitz. Matka i stryj zginęli a w Auschwitz, a Władysław oznaczony numerem 168061 w lutym 1944 r. został wywieziony do Mauthausen. Gdy amerykańskie wojska zajęły obóz, ważył 37 kilogramów, był chory na gruźlicę płuc, miał odmrożone palce rąk i nóg. Po powrocie w rodzinne strony dom swój zastał zasiedlony przez sąsiadów, więc wyjechał na ziemie odzyskane. W 1951r. przeciwstawiając się przystąpieniu do spółdzielni produkcyjnej ponownie musiał porzucić swoje gospodarstwo. Postanowił wrócić do Bielanki. Imał się różnych robót, m.in. budował Nową Hutę i kombinat skórzany w Nowym Targu. Po przejściu na emeryturę w 1981r. oddał się pracy społecznej. Jako kierownik budowy pracował przy wznoszeniu kościołów. Jednak największą pasją w jego życiu jest pisanie wierszy. Za swą twórczość otrzymał m.in. nagrodę Oskara Kolberga, a pieniądze z nagrody przeznaczył na fundowanie tablic i pomników upamiętniających swego dowódcę i kolegów z oddziału partyzanckiego.

Władysław Szepelak jest ostatnim żyjącym więźniem „Palace”, zakopiańskiej katowni Gestapo, od lat nie ustaje w bojach o zachowanie pamięci o jej ofiarach.

Pensjonat "Palace" został wybudowany w 1930 r. przez dr Włodzimierza Schneidera, lekarza z Krakowa. W czasie okupacji Niemcy urządzili tu siedzibę Gestapo /Geheime Staats-Polizei czyli Tajna Policja państwowa/. Obsada zakopiańskiego Gestapo była bardzo liczna. Było tu przeszło 40 osób. W większych miejscowościach Podhala istniały jej delegatury.

Cele więzienne "Palace" zostały zaadaptowane z piwnic pensjonatowych, zaopatrzone w kraty. Przez "Palace" przeszło wiele tysięcy Polaków. Było tu sześć cel więziennych. Była ciemnica. Ręce i nogi zakuwano w niej w stalowe obejmy-kajdany z łańcuchami, przymocowanymi do ścian. Również na I piętrze "Palace" znajdowała się cela, mająca takie kajdany z łańcuchami. Śledczy zakopiańskiego Gestapo nie przebierali w środkach, bijąc przesłuchiwanych po piętach, wbijając szpilki pod paznokcie, okładając po całym ciele nahajami, kijami (nie gardzili też np. szufladami), wybijając zęby, łamiąc kości, miażdżąc genitalia. Nie można stwierdzić, ilu więźniów było tu więzionych, ilu zamordowano. Mordowano i strzelano właściwie w całym budynku a także na przyległym terenie. Napisy wydrapane na ścianach cel, świadczyły, że oprócz Polaków, przez katownię ta przeszło także wielu cudzoziemców. Kto z więzionych nie został zabity lub zamęczony na rodzimej ziemi pod Tatrami trafiał do niemieckich obozów koncentracyjnych (położonych w Polsce, Austrii i Niemczech).

Pod koniec lat 90. XX wieku ani państwo, ani samorząd nie odkupiły willi w celu zachowania tego miejsca dla narodowej pamięci. „Katownię” nabył przedsiębiorca z Kraśnika. W trakcie remontu w 1999 r. zniszczono oryginalne, nieliczne już napisy na ścianach i ślady krwi, ktoś ukradł oryginalne kajdany.

Obecnie „Palace” jest ośrodkiem sportowo-rehabilitacyjno-szkoleniowym. Muzeum dzierżawi jedynie skromny wycinek piwnicy.

Prapremierowym pokazom towarzyszyć będzie konferencja "Pod Giewontem - w okowach dwóch totalitaryzmów 1939 - 1956", w programie której znajdzie się kilka wykładów. Dr. Maciej Korkuć z IPN opowie o Goralenvolku i Konfederacji Tatrzańskiej, jako dwóch postawach Podhalan w czasie II wojny światowej. "Działalność niepodległościowa młodzieży podhalańskiej po zakończeniu II wojny światowej" - to temat wykładu doc. Grzegorza Baziury z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mgr. Zbigniew Klima z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Rotmistrza Witolda Pileckiego wygłosi wykład zatytułowany "Historia mówiona - jak budować społeczeństwo obywatelskie na przykładzie projektu "Pod Giewontem - w okowach dwóch totalitaryzmów 1939 - 1956". Z kolei tematem budowania pamięci o małych ojczyznach zajmie się mgr Teresa Szakiel (Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli).

Tytuł: "ŻYCIE JEST ŚPIYWKOM”

Czas trwania: 22 minuty
Scenariusz: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak, Bogdan Wasztyl
Reżyseria: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak
Produkcja: Bogdan Wasztyl
Zdjęcia: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak, Zbigniew Klima
Montaż: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak
Opracowanie muzyczne: Mirosław Krzyszkowski
Dźwięk: Michał Mastykarz
Konsultacja historyczna: Wojciech Szatkowski, Barbara Wasztyl
Dokumentacja: Barbara Wasztyl, Zbigniew Klima
Kierownik produkcji: Anna Gil, Paulina Wądrzyk
Organizacja planu: Paulina Wądrzyk
Lektor: Jakub Kosiniak
Fotosy: Paulina Wądrzyk
Tłumaczenie na angielski: Anna Niedziela

Premiera telewizyjna:

  • TVP Kraków – styczeń 2012
  • TVP Historia – styczeń 2012

Prapremierowe pokazy publiczne:

  • 12.12.2011 – Nowy Targ, sala obrad Urzędu Miasta, godz. 11:00
  • 13.12.2011 – Zakopane, kino Sokół, godz. 11:00
  • styczeń 2012 – Zakopane, Dworzec Tatrzański (pokaz organizowany wspólnie z Muzeum Tatrzańskim)

W filmie wykorzystano materiały archiwalne ze zbiorów:

  • Narodowego Archiwum Cyfrowego w Warszawie
  • Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie
  • Muzeum Fotografii w Krakowie
  • Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem
  • Władysława Szepelaka

Realizatorzy dziękują za wszechstronną pomoc w realizacji filmu:

  • dr. Nikodemowi Bończy Tomaszewskiemu, dyrektorowi Narodowego Archiwum Cyfrowego
  • Teresie Jabłońskiej, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego
  • Wojciechowi Szatkowskiemu (Muzeum Tatrzańskie)
  • dr. Maciejowi Korkuciowi (IPN Kraków)
  • Stowarzyszeniu Rekonstrukcyjno-Historycznemu "BŁYSKAWICA"
  • Krzysztofowi Musielakowi i Grupie Rekonstrukcji Historycznych "17. INFRATERIE DIVISION"

Stowarzyszenie Auschwitz Memento 2011

Fundusz Inicjatyw Obywatelskich
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Wtórna publikacja lub rozpowszechnianie treści publikowanych przez Stowarzyszenie
bez uprzedniej pisemnej zgody Zarządu Stowarzyszenia zabronione.
Auschwitz Memento
Narodowe Archiwum Cyfrowe Muzeum Tatrzańskie Miasto Nowy Targ Miasto Zakopane Powiat Tatrzański Powiat Nowotarski