Film „Duma i zdrada” to opowieść o wyborach dokonywanych przez człowieka w obliczu ważnych wydarzeń historycznych. Jej treścią są wydarzenia drugiej wojny światowej wciąż mało znane, gdyż zarówno wstydliwa góralska kolaboracja, którą w źródłach znaleźć można po hasłem Goralenvolk, jak i działania Konfederacji Tatrzańskiej i oddziałów Szaroty stanowią wciąż poważne wyzwanie dla historyków, wydawców i filmowców. Twórcom udało się dotrzeć do unikatowych świadectw i osób, których rodziny dotknęła, często boleśnie, historia.

Walory artystyczne filmu i jego emocjonalny przekaz wzmacniają fabularyzowane inscenizacje z udziałem grup rekonstrukcyjnych oraz ekspresyjne zdjęcia. To nie tylko pasjonująca lekcja historii, to także niezwykły, uniwersalny obraz pokazujący cienką granicę dzielącą dumę od zdrady. Autorzy postanowili ukazać zjawisko Goralenvolku w kontekście rodzin, również potomków osób uwikłanych w kolaborację z Niemcami. Mówią także o ruchu oporu na Podhalu, w tym działalności Konfederacji Tatrzańskiej.

-Ten temat nie jest popularny na Podhalu, bo górale się wstydzą. Tymczasem Podhalanie wyszli z Goralnvolku obronną ręką - przecież stworzyli Konfederację Tatrzańską i inne ruchy, które tę wewnętrzną kolaborację zwalczały. W filmie zestawiamy te dwie rzeczywistości - mówi reżyser Mirosław Krzyszkowski. - Przede wszystkim jednak ukazujemy Goralenvolk przez pryzmat rodzin uwikłanych w to zjawisko, często rozłamanych, do dziś żyjących historią. Dziadek Wojciecha Szatkowskiego, historyka, pracownika Muzeum Tatrzańskiego był zdrajcą, ale babcia nie - małżeństwo było podzielone. Podobnie stało się w rodzinie Krzeptowskich.

Film jest wspólnym dziełem Mirosława Krzyszkowskiego, Dariusza Walusiaka i Bogdana Wasztyla. Twórcy ci mają w swoim dorobku realizacje o tematyce religijnej, historycznej i społecznej. Taka szeroka panorama ich zainteresowań sprawia, że uniwersalistyczny przekaz dzieła może nabrać szczególnego, artystycznego charakteru.

Zdjęcia do filmu realizowane były w Zakopanem, Nowym Targu, Chochołowie i na Hali Wachowej. W scenach fabularyzowanych uczestniczyło kilkadziesiąt osób, głównie członków grup rekonstrukcji historycznych Stowarzyszenia Rekonstrukcyjno-Historycznego "BŁYSKAWICA" oraz "17.INFANTERIE DIVISION". – Sporej pomocy udzieliło nam Muzeum Tatrzańskie, którego pracownik, Wojciech Szatkowski, jest konsultantem historycznym filmu. Dzięki współpracy z Narodowym Archiwum Cyfrowym dotarliśmy do niezwykłych archiwaliów, które nigdy wcześniej nie były publikowane; wykorzystujemy m.in. fragmenty audycji radiowej, w której Wacław Krzeptowski tłumaczył, że górale mają germańskie korzenie – dodaje Bogdan Wasztyl, producent filmu.

Prapremierowym pokazom towarzyszyć będzie konferencja "Pod Giewontem - w okowach dwóch totalitaryzmów 1939 - 1956", w programie której znajdzie się kilka wykładów. Dr. Maciej Korkuć z IPN opowie o Goralenvolku i Konfederacji Tatrzańskiej, jako dwóch postawach Podhalan w czasie II wojny światowej. "Działalność niepodległościowa młodzieży podhalańskiej po zakończeniu II wojny światowej" - to temat wykładu doc. Grzegorza Baziury z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mgr. Zbigniew Klima z Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Rotmistrza Witolda Pileckiego wygłosi wykład zatytułowany "Historia mówiona - jak budować społeczeństwo obywatelskie na przykładzie projektu "Pod Giewontem - w okowach dwóch totalitaryzmów 1939 - 1956". Z kolei tematem budowania pamięci o małych ojczyznach zajmie się mgr Teresa Szakiel (Małopolskie Centrum Doskonalenia Nauczycieli).

Tytuł: DUMA I ZDRADA
Czas trwania: 43 minuty
Scenariusz: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak, Bogdan Wasztyl
Reżyseria: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak
Produkcja: Bogdan Wasztyl
Zdjęcia: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak, Zbigniew Klima
Montaż: Mirosław Krzyszkowski, Dariusz Walusiak
Opracowanie muzyczne: Mirosław Krzyszkowski
Dźwięk: Michał Mastykarz
Konsultacja historyczna: Wojciech Szatkowski, Barbara Wasztyl
Dokumentacja: Barbara Wasztyl, Zbigniew Klima
Kierownik produkcji: Anna Gil, Paulina Wądrzyk
Organizacja planu: Paulina Wądrzyk
Lektor: Jakub Kosiniak
Fotosy: Paulina Wądrzyk
Tłumaczenie na angielski: Anna Niedziela

Premiera telewizyjna:

• TVP Kraków – styczeń 2012
• TVP Historia – styczeń 2012

Prapremierowe pokazy publiczne:

• 12.12.2011 – Nowy Targ, sala obrad Urzędu Miasta, godz. 11:00
• 13.12.2011 – Zakopane, kino Sokół, godz. 11:00
• styczeń 2012 – Zakopane, Dworzec Tatrzański (pokaz organizowany wspólnie z Muzeum Tatrzańskim)

W filmie wykorzystano materiały archiwalne ze zbiorów:

• Narodowego Archiwum Cyfrowego w Warszawie
• Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Krakowie
• Muzeum Fotografii w Krakowie
• Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem
• Zofii Forteckiej
• Henryka Josta

Realizatorzy dziękują za wszechstronną pomoc w realizacji filmu:

• dr. Nikodemowi Bończy Tomaszewskiemu, dyrektorowi Narodowego Archiwum Cyfrowego
• Teresie Jabłońskiej, dyrektor Muzeum Tatrzańskiego
• Wojciechowi Szatkowskiemu (Muzeum Tatrzańskie)
• dr. Maciejowi Korkuciowi (IPN Kraków)
• Stowarzyszeniu Rekonstrukcyjno-Historycznemu "BŁYSKAWICA"
• Krzysztofowi Musielakowi i Grupie Rekonstrukcji Historycznych "17. INFRATERIE DIVISION"

Stowarzyszenie Auschwitz Memento 2011